روش های پولشویی

روش­ها و شیوهای مختلفی در خصوص پولشویی وجود دارد ولیکن در این فصل برخی از عمده­ترین روش های مورد استفاه پولشویان ذکر می شود.

1- سرمایه گذاری در بانک ( روش استراکچرینگ و اسمورفینگ)

در صورتی که فرض کنیم مقررات مبارزه با پولشویی در اکثر کشورها بطور مناسب اجرا شود و کنترل های لازم در خصوص سقف مقرر (15 میلیون تومان در ایران، 10 هزار دلار در امریکا و کانادا و 15 هزار یورو در اروپا) انجام می شود حال سوالی که مطرح است این است که شخصی که پول غیر قانونی و کثیف کسب کرده از چه طریقی می­تواند پول را در سیستم بانکی تزریق نماید؟

روش های مختلفی وجود دارد.

1- استفاده از حساب های متعدد به نام بستگان

2- خرد کردن پول زیر سقف مقرر و واریز آن در چند نوبت یا طی چند روز

روش دوم که خیلی متداول بوده و تقریباً قدیمی شده است به روش استراکچرینگ معروف است بدین صورت که شخص وجه نقد زیاد (بالاتر از سقف مقرر ) را طی چند روز زیر سطح مقرر به حساب واریز می نماید شکل ذیل این روش را نشان می دهد.

مثال: شخص 30 هزار دلار پول غیر قانونی را در طی 5 روز و واریز روزانه 6 هزار دلار در بانک واریز می نماید که این مصداق عملیات مشکوک بوده که متصدیان بانکی لازم است گزارش دهند.

روش دوم که اسمورفینگ نام دارد شخص می­تواند پول ها را به حواله بانکی یا چک بانکی تبدیل کرده و از طریق بستگان خود در کشورهای دیگر در بانکها تبدیل به وجه نقد یا در حسابی واریز نماید. نخستین بار مدیر اجرایی گرین بانک با کشف این روش اشاره کرد که رفتار این افراد، کارتن اسمورف ها برای من یادآوری می شود این موجودات کوچک فضایی آبی رنگ که زیرکانه و بطور مرموز اقدام به بازکردن قفل و رمز می­نمودند. بنابراین استفاده از تکنیک اسمورفینگ و استراکچرینگ جزء شیوهای متداول در پولشویی از طریق سیستم بانکی است.

2-تاسیس شرکتهای مجازی، کاغذی یا پوششی (Shell Company)

روش دیگری که خیلی متداول است تاسیس شرکتهای مجازی کاغذی یا پوشش عمدتاً در مناطق آزاد است . شرکت های پوششی شرکتهایی هستند که هیچ گونه فعالیت مشخصس انجام نمی­دهند و دارایی خاصی ندارند. ایجاد این شرکت ها عمدتاً بمنظور گم کردن منشاء وجه و عدم امکان ردیابی می­باشد در پرونده فساد سه هزار میلیاردی طبق گفته قاضی پرونده چندین شرکت توسط گروه آریا تاسیس شده بود که صرفاً پول در حساب این شرکتها جابجا شده ولیکن شرکت ها فعالیت خاصی نداشتند.

یادداشت: در راستای فعالیت نظارتی لازم است شرکتهایی که فعالیت و دارایی خاصی ندارند و گردش پول در این شرکتها زیاد است با دقت زیاد کنترل شود بویژه شرکتهایی که بعنوان شرکت جانبی از شرکت اصلی درمناطق آزاد تاسیس می گردد. دراین خصوص باید اساسنامه و موضوع فعالیت و صورتهای مالی به دقت بررسی و کنترل شود و موارد مشکوک گزارش شود. 

3- سرمایه گذاری موقت در خرید مغازه ها، رستوران ها و کیوسک ها

همانطور که ذکر شد پولشویان جهت موجه جلوه دادن درآمدهای خود علاقه زیادی به سرمایه­گذاری موقت در خرید مغازه ها، رستوران ها و کیوسک ها و امکانی که با پول نقد سر و کار دارند می باشند در قسمت تاریخچه گفتیم که گروه مافیایی از دستگاه رختشویخانه به دلیل درآمدی که دارند استفاده می­کردند. بنابراین مشاغل غیر مالی نظیر بنگاه ها اتومبیل ، صرافی و ... که با پول نقد سرو کار دارند در معرض پولشویی قرار دارند.

یادداشت: مشاغل غیر مالی ذکر شده در بند ی ماده آئین نامه اجرایی قانون مبارزه با پولشویی مانند پیش فروشندگان مسکن یا خودرو، طلافروشان، فروشندگان خودرو و فرش­های گران قیمت و فروشندگان عتبقه و محصولات فرهنگی گران قیمت جزء مشاغل پرریسک هستند که باید دقت و نظارت ویژه ای روی آنها صورت گیرد.

 4-  هزینه کردن در کارهای عمرانی و ساخت و ساز

همانطورکه درمورد فوق بیان گردید پیش فروشندگان مسکن نیز ممکن است وجوهی را از اشخاص بدون اینکه درجایی ثبت شود و امکان ردگیری باشد دریافت کنند و اقدام به کارهای عمرانی و ساخت و ساز نمایند و از این طریق پول های غیر قانونی خود را با فعالیت در این کسب و کار قانونی و موجه جلوه دهند.

5- موسسات مالی غیر بانکی علی الخصوص صرافی ها و موسسات ارسال کننده  وجوه (حواله)

موسسات مالی غیربانکی نیز به دلیل عدم نظارت کامل و عدم اجرای دقیق مقررات پولشویی می­توانند محلی برای انجام فعالیت پولشویی از طریق تبدیل پول­های درشت به پول نقد یا بالعکس و انتقال حواله و یا صدور چک بانکی و نقدکردن آن نزد بانک ها (که در  کشور خیلی رواج دارد) می باشد.

یادداشت: در حال حاضر بسیاری از افراد ممکن است از طریق صندوق قرض الحسنه وجوه را واریز نمایند و چک بانکی در وجه بانک که مشخصات حواله گیرنده مشخص نیست را دریافت کنند. همچنین در صرافی ها نیز به دلیل عدم احراز هویت و شناسایی دقیق امکان انجام فعالیت پولشویی و تغییر ماهیت پول به ارز و تبدیل آن به حواله وجود دارد. 

6-  ایجاد سازمان های خیریه قلابی

در کشورهای دیگر سازمان های خیریه دارای گزارش ها و صورتهای مالی مشخص بوده و ورود و خروج پول مشخص می­باشد. بنابراین  سازمان های خیریه قلابی می­توانند مامن مناسبی برای پولشویی باشد اخیراً پرونده ای در اسپانیا مورد پیگیری قرار گرفته است که طی آن مدعی شده اند که پول های بازی دوستانه که جهت کمک به موسسات خیریه  به حساب یکی از دوستان فوتبالیست معروف واریز شده است.

یادداشت: در ایران با توجه به اینکه موسسات خیریه دارای صورتهای مالی مشخص نیستند و گردش و واریز وجه افراد ممکن است دقیقاً ثبت و کنترل نشود عملیات این موسسات باید به دقت مورد کنترل قرار گیرد و منشا وجوه واریزی به این موسسات باید دقیقا شناسایی شود و در صورت لزوم مدارک احراز هویت افراد واریز کننده بررسی و کنترل شود.  

خیریه‌ها یکی از محیط‌های حساس مالی است. طبق قانون مبارزه با پول‌شویی، بعضی از کسب و کارها و فعالیت‌ها در مجاورت پول‌شویی قرار دارند. اتهام پول‌شویی ندارند اما در مجاورت آن هستند، یعنی کسانی که می‌خواهند پول‌شویی کنند از این حوزه‌ها استفاده می‌کنند. مثلا کسانی که می‌خواهند پول‌شویی کنند ناچار باید به سراغ سیستم بانکی بیایند. موسسات خیریه نیز یکی از جاهایی است که در مجاورت پول‌شویی قرار دارد. زیرا وقتی نام خیریه به میان می‌آید یعنی این موسسات با اهداف خیر تشکیل شده‌اند و بنا است که کمک‌های عام المنفعه بکنند. ورودی منابع موسسات خیریه کمک‌هایی است که مردم می‌کنند. شاید در ثبت این کمک‌ها حساب و کتاب دقیقی وجود نداشته باشد. در قانون 132 قانون مالیات‌ها هم اشاره شده که تحت شرایطی کمک به برخی موسسات خیریه جزء هزینه‌های قابل قبول محسوب می‌شود و به کاهش مالیات شرکت‌ها منجر می‌شود. اگر موسسات خیریه، حسابرسی بشوند و طبق استاندارهای حسابداری گزارش‌های مالی مناسبی داشته باشند، این قطعا به شفافیت در این حوزه بسیار کمک می‌کند و برخی از ابهام‌ها را رفع می‌کند. اما الزام به حسابرسی موسسات خیریه را باید سازمان اوقاف و امور خیریه ایجاد کند. در واقع مراجعی که ناظر بر فعالیت موسسات خیریه هستند باید حسابرسی خیریه‌ها را الزامی کنند.

مثال:

بعضا اشخاصی که کارشان در ادارات دولتی گیر چند عدد وام و یا امضایی بود که هر کدام چند صدمیلیون یا چند میلیارد می ارزید با کمک برخی از منسوبین و یا آقازاده ها برای دیدار با مدیر محترم دولتی با نفوذ به دفتر خیریه ایشان می رفتند . مدیر محترم نیز ضمن پذیرایی مختصر از آن ها جهت توضیح در مورد مکانی که در آنجا حضور دارند می فرمود که :«یک موسسه عام المنفعه به صورت خیریه داریم  و همین مسئله باعث اعتبار موسسه ماست، ضمن اینکه در این مجموعه واحدهای کارآفرینی، مددجویان، انبار نذورات، دفتر مرکزی و واحد اداری داریم. طبق مقررات هم سازمان خیریه! بر کار ما نظارت می کند، ضمنا از جاهای دیگر هم ناظر داریم، مثل سازمان بازرسی کل کشور!و... شما نیز اگر قصد کمک خیر دارید می توانید به این موسسه کمک مالی کنید». 
شخص مخاطب نیز مبلغی به اندازه ای که در حد تقاضای بعد او باشد به حساب موسه واریز می نمود و با چند دعای خیر و آرزوی عاقبت به خیری از جانب مدیر دولتی به بیرون از اتاق بدرقه می شد. اما در بیرون اتاق، آقازاده و یا فرد منسوب ایشان تقاضای مکتوب وی را دریافت نموده و بعد از مدتی با او تماس گرفته می شود  که توصیه لازم برای اداره مورد نظر از سوی مدیر محترم در ذیل نامه شما انجام شده ، بیایید نامه را تحویل بگیرید.
این ماجرایی غم انگیز است  که امروز افرادی سودجو و فرصت طلب با استفاده از رانت آقازاده ها و مدیران  با رایزنی های پنهانی مجوز فعالیت مراکزی را به نام کمک به مستمندان و فقرا می گیرند و در اصل سیستمی برای پولشویی و اقدامات خلاف خود و برخی مدیران دولتی  ایجاد می نمایند.حال اینکه چند درصد از این کمک ها واقعا به دست افراد مستضعف می رسد، سؤال بی پاسخی است .
 

 7- سرمایه گذاری در بازار طلا، الماس و ارز

یکی از موارد جذاب برای پولشویان تبدیل پول نقد به طلا و الماس و سپس فروش آن در بازارهای دیگر و تبدیل آن به پول نقد است. یکی از موارد که توسط یکی از مسئولین ذکر شد اعلام تمایل یک کشور عربی جهت فروش طلا در بورس کشور بود که پس از بررسی های انجام شده مشخص گردید این طلاها عمدتاً شامل جواهراتی است که درزمان فروپاشی دولت صدام از بانک ها عراق دزدی شده است و این افراد به دنبال فروش آن در کشورهای دیگر بودند که بعدها مشخص شد طلا از سوئیس به ایتالیا منتقل شده و درآنجا ذوب و تبدیل به جواهرات شده و به فروش رفته است.

 8- شرکت در مزایده های اجناس هنری و کالای قدیمی و انتقال پول به کشور دارای مقررات بانکی آزاد

 9- شرکتهای بیمه

پولشویی در بیمه های عمدتاً در بیمه عمر و خسارتصورت می­گیرد بدین صورت که در بیمه عمر بیمه های یکجا با مبالغ بالا خریداری می شود و با پرداخت خسارات اندکی بازخرید می شود و در بخش بیمه خسارت نیز بدین صورت است که اشخاصی اقدام به وسایل گران قیمت نموده و با از بین بردن آن اقدام به اخذ خسارت می کنند بعنوان مثال خرید کشتی و غرق کردن آن  و سپس اقدام جهت اخذ بیمه خسارت.

یادداشت: در خصوص بیمه مطلبی که قابل ذکر است اینکه برای اینکه پولشویان گرفتار بازرسی نهادهای نظارتی بیمه نشوند عمدتاً در قبال کسر هزینه زیادتر اقدام به دریافت خسارت می نمایند.

 10- فاکتور نویسی غیرواقعی

مصادیق این مورد در کشور زیاد است و در اکثر مواقع جهت دریافت وام ها از بانک ها فاکتورهای صوری تهیه می شود ولی عمده موارد در بخش گمرک بزرگ نمایی سیاهه وارداتی و کم نمایی سیاهه صادراتی است که یکی از تکنیک های لایه گذاری است که بمنظور امتزاج منابع مشروع و غیر مشروع استفاده می شود و به نوعی واردکنندگان واردات خود را بیشتر نشان می­دهند بعنوان مثال موردی که اخیراً توسط گمرک گزارش شد شخص وارد کننده  سی دی خام  20 سنتی را در فاکتور بعنوان سی دی نرم افزاری 50 دلار قیدکرده بود.

11- بازار  اوراق بهادار

بازار اوراق بهادار به دلیل ویژگی­هایی نظیر ماهیت فراملی، نقدینگی زیاد و سرعت بالای معاملات، کارمزد کارگزاران و تضاد منافع برای توجه و دقت نظر درمنبع و منشاء وجوه، استفاده از ابزارهای مالی مانند مشتقه بدون تشخیص شرکت کنندگان جدید و دارندگان اصلی این اوراق (عدم شناسایی طرفین معامله)، جهانی شدن و دسترسی الکترونیکی به بازار سرمایه (معاملان آن لاین) و استفاده از واسطه ها و نگهداری حسابها نزد موسسه امین و عدم امکان شناسایی هویت حقیقی دارندگان اوراق مستعد فعالیت پولشویان می­باشد. علاوه بر این مواردی در ارتباط به موضوع دستکاری قیمت ها و معاملات مبتنی بر اطلاعات نهایی در کشورها دنیا بعنوان جرائم منشاء پولشویی به شمار می­آیند در ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار این موارد را جرم تلقی نموده است و در مواردی که اثبات شود این جرم صورت گرفته است پول های حاصل از این محل چنانچه مجدداً وارد بازار سرمایه گردد جرم پولشویی اتفاق خواهد افتاد.

 

13-ترتیبات وثیقه وام

روش دیگر پولشویی ترتیبات وثیقه وام است که معمولا در مرحله سوم پولشویی اتفاق می افتد بدین صورت که شخص پولشو پول های کثیف را به خارج از کشور منتقل نموده و بعنوان پشتیوان و یا وثیقه وام خود قرار می دهد و سپس اقدام به اخذ وام نموده و آن را به داخل کشور وارد نموده و اقدام به خرید کالا می نماید.

 14-  سود حاصل از قمار بازی

روش دیگر قمار بازی است که شخص پولشو با خرید ژتون و تبدیل آن به چک ها بانکی و یا فروش ژتون در شعبات دیگر قمارخانه اقدام به پولشویی می نماید.

15- استفاده از آژانسهای مسافری و شرکتهای حمل و نقل

یکی از روش های متداول دیگر استفاده از آژانس های مسافری و شرکتهای حمل و نقل در جهت فاکتور سازی می باشد بدین صورت که شخص یا شرکت اقدام به خرید بلیط هواپیما بعضاً بصورت چارتر نموده و سپس در قبال پرداخت مبلغی خسارت بلیط عودت داه می شود و اصل پول دریافت می­شود بطور مثال در مثال زیر مکاتبه یکی از اشخاص به شرکت مسافری توجه نمایید که در قبال پرداخت کارمزد 750 دلاری اقدام به اخذ فاکتور مسافرتی می نماید.

14-  صندوق امانات بانک ها

صندوق امانات بانک نیز بعنوان شیوه ای برای پولشویی است بدین صورت که اشخاص پولشو با تودیع اجناس گرانبها و پول نزد آن بانک می­توانند اقدام به اخذ وام  نمایند.

 15-  استفاده از تکنولوژی نوین پرداختی ( پول الکترونیک)

استفاده از روش­های نوین پرداخت الکترونیک نیز بعنوان بکی از روش های جدید پولشویی تلقی می­گردد بعنوان مثال در داخل کشور طرح جیرینگ همراه اول طرحی که روزانه می توان دو میلیون پول را می توان منتقل نمود گرچه در قدم اول جهت پرداخت امور روزمره و پرداخت قبوض و بلیط مترو و اتوبوس مطرح شد ولیکن از زمانی که بحث خرید اجناس و کالا مطرح گردید بانک مرکزی با ورود به این موضوع این اقدام را به نوعی به دلیل ارتباط با پولشویی زیر سوال برد و با استناد به اینکه عملیات شناسایی اولیه و کامل مشتریان در سیستم بانکی صورت نمی­گیرد و احتمال اینکه شخص پولشو با سیم کارت شخص دیگر اقدام به انتقال وجه نمایند وجود دارد از اینرو بانک مرکزی این نوع عملیات را مغایر مقررات می دانست.

یادداشت: در این مورد چنانچه یکی از اقوام مهاجرین در خارج از کشور اقدام به خرید و فروش مواد مخدر نماید و از طریق خدمات جیرینگ امکان انتقال وجه به کیف پول الکترونیکی شخص مهاجر در داخل کشور روزانه به مبلغ دو میلیون تومان وجود داشته باشد این عملیات نوعی پولشویی می باشد.

در خارج از کشور نیز طرح پول الکترونیک که یکی از موارد آن BIT COIN است اخیراً مطرح است که دولت آمریکا به دلیل کاهش ارزش دلار و عدم امکان نظارت به شدت با این موارد برخورد می­کند بطوری که اخیرا پلیس فدارال اقدام به بستن سایت و مسدود نمودن دفتر شرکت لیبرتی رزرو نمود. در این طرح پول الکترونیک در فضای مجازی خلق می شود و عموم افراد می توانند بدون نیاز به بانک ها  اقدام به خرید از سایت های مجازی نماید دولت چین این مدل عملیات و پول رو به رسمیت می شناسد و BIT COIN که زمانی 30 سنت بیشتر ارزش نداشت در حال حاضر حدود 400 دلار قیمت گذاری می شود. جهت اطلاعات بیشتر توضیحات در سایت درج شده است.

16- تامین مالی جمعی (Crowd funnding)

تأمین مالی جمعی یا همان Crowdfunding یکی از راه‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری خرد به شمار می‌رود که توسط آن می‌توان سرمایه کارهای کوچک اجتماعی و یا پروژه‌های کوچک و متوسط را تأمین نمود.

معمولاً‌ این گونه سرمایه‌گذاری‌ها با استفاده از عواطف و احساسات انسانی در خصوص انجام امور خیریه ایجاد و توسط سایت‌های اینترنتی راه‌اندازی می‌گردد. در اغلب این موارد، تأمین مالی به صورت مشروع صورت می‌پذیرد اما این مانع از آن نیست تا این روش توسط سازمان‌ها و شرکت‌ها برای اهداف غیر مشروع نیز به کار گرفته نشود.

از آنجا که راه اندازی سایت‌های تامین مالی امروزه نسبتاً ساده و سریع است و می‌توان از درگاه‌های واسط بانکی نیز برای آن استفاده نمود در نتیجه کنترل شیوه‌های تقلب در آن به صورت پیشرفته‌ای ارتقاء نیافته است و می‌توان از این بستر برای امور غیر مشروع نیز استفاده نمود.

تامین مالی جمعی یکی از بهترین شیوه‌ها و ایده آل ترین روش‌ها برای پولشویی است که می‌تواند برای خلافکاران مورد استفاده واقع گردد.

به طور مثال می‌توان سرمایه‌های خرد را برای یک پروژه ساختگی جمع آوری و از آن برای هزینه کرد‌های مجرمانه استفاده نمود.

در یک مثال خاص می‌توان از این نوع روش برای خرید محصولات غیر قانونی و یا مواد مخدر استفاده کرد و به عنوان یک سرمایه‌گذار،‌ مبالغ تعیین شده را به حساب یک پروژه ساختگی منتقل نمود و محصول مورد نظر را دریافت کرد.

آنچه که توسط وزارت خزانه داری آمریکا بدان اشاره شده است حجم پولی معادل ۲۷.۹۱۵.۵۷۴ دلار را نشان می‌دهد که این پول برای فعالیت های مشکوک تامین مالی پرداخت شده است.

در حال امروزه شاهد فعالیت سایت‌های تامین مالی بسیاری در حوزه بین‌الملل و حتی ایران هستیم سایت هایی که بدون پاسخگویی و شفاف سازی اطلاعات و عدم اعتبار سنجی و صحت سنجی پروژه‌ها، مبالغی را از سرمایه‌گذاران خرد تامین و به حساب سرمایه پذیران واریز می‌نمایند، واریز این پول‌ها، نگهداشت، سود حاصله، نحوه هزینه کرد، نحوه تعریف پروژه‌ها و هزینه کرد آنان همه و همه در هاله‌ای از ابهام بوده و اصولاً‌ این سایت‌های اینترنتی نیز در مقام پاسخگویی نمی‌باشند.

 

 

نشانه ها و ویژگی های جرم پولشویی

- فرایندی پیچیده و مستمر است.

همانطور که ذکر شد پولشویی فرایند ساده ای نیست و مستلزم طی نمودن 3 مرحله پیچیده و مستمر است. پولشویی دارای یک فرایند است که باید طی شود و بدون طی آن نمی‌توان عنوان مجرمانه مذکور را به این عمل نسبت داد. این عمل در چند مرحله باید محقق شود ابتدا منتقل شدن درآمدهای حاصل به شبکه مالی و رسمی به صورت سپرده­گذاری، حواله، خریدهای کلان و غیره است. بدین ترتیب سرمایه‌های حاصله مشروع جلوه کرده و به اصطلاح شسته می­شود. مرحله دوم تلاش برای مخفی کردن منشأ واقعی مال با استفاده از روش­های مختلف از جمله جعل، کلاهبرداری و . . . است که مال را قانونی و مشروع جلوه می دهند. مطلب دیگر اینکه برای وقوع جرم پولشویی، ابتدا وقوع جرم های اولیه ضروری و وقوع یکسری جرایم ثانویه نیز لازم است.

2- پولشویی جرم ثانویه است.

پولشویی جرم ثانویه است که در اثر ورود پول های کثیف ناشی از جرائم منشاء (جرم اولیه) صورت می­گیرد بعبارتیپولشویی جرمی مضاعف است یعنی برای بروز آن وجود مجموعه ‌ای از اقدام های اولیه که خود آنها نیز عنوان مجرمانه مستقلی داشته باشند الزامی است. هرچند جرایم مقدماتی به اندازه کافی مضر و غیرقابل اغماض هستند، ولی جرم دوم یا همان پولشویی از جرایم مقدماتی نیز خطرناکتر و مضرتر است

3- پولشویی جرم سازمان یافته است.

پولشویی جرم سازمان یافته است و تشکیلات و گروه مافیایی این اقدام را انجام می­ دهند یعنی دستگیری یک نفر ازسازمان نمی تواند پایان یک فعل مجرمانه تلقی شود، زیرا درسازمان هایی از این قبیل وجود افراد مختلف و متعدد این امکان را فراهم می کند تا خروج یک نفر یا حتی دستگیری اوتنها با جایگزین پست او ترمیم شود.

3-پولشویی جرم فراملی است.

پولشویی جرم فراملی است بعنی محدوده به یک کشور یا محدوده و قلمرو جغرافیایی خاصی نیست و ممکن است چندین کشور درگیر شوند در پرونده  پولشویی بعضاَ چند کشور در پروسه پولشویی دخیل می باشند.

4-پولشوبی جرم فرهیختگان است.

پولشویی جرم آدم­های فرهیخته یا به عبارتی دیگر آدم های یقه سفید که دارای هوش و ذکاوت زیادی بوده و با مقررات و فرایندها آشنا هستند صورت می­گیرد این افراد از طریق اجیر کردن آدم های یقه آبی (کارگر) اقدام به این کار می نمایند. آدم های فرهیخته شامل وکلا، حسابداران، کارمندان بانک، پزشکان و ...  هستند. بعنوان مثال در پرونده اخیر فساد سه هزار میلیاردی چندین نفر از کارکنان و مدیران بانک، حسابداران وکلای مجرب با این گروه همکاری می­کردند.

5- عمدتاً در مقیاس بزرگ انجام می گیرد.

پولشویی جرمی است که در مقیاس وسیع صورت می گیرد بعبارتی مسائل خرد را شامل نمی شود برخی تصور می­کنند می توان جرایم خرد مثل ربا یا فروش اموال مسروقه را درلفافه پولشویی جای داد ، ولی پولشویی معنای وسیع تری دارد که باعث جداشدن آن از جرائم دیگر می شود.

6-ابعاد مختلفی دارد.

پولشویی ابعاد سیاسی، اجتماعی ، اقتصادی و قضایی دارد در بعد سیاسی بعضاً کل ساختار دولت درگیر می شود و ابعاد اجتماعی آن اثرات نامطلوبی است که در اذهان جامعه صورت می­گیرد و دیدگاه نامطلوبی در کشور ایجاد می­گردد همچنین ابعاد قضایی آن به تشکیل جلسات و محاکم قضایی بر می گردد و بر اقتصاد یک کشور نیز اثرات نامطلوبی مانند بی ثباتی را ایجاد می­کند.

7- فراتر از شستشوی پول است.

     این جرم علاوه بر شستشوی پول، شامل هرنوع مال کثیف، از جمله نقود اعم از طلا و نقره و سایر فلزات و اشیاء گرانبها نیز می‌شود. (   مال لفظی عام است و شامل تمامی دارایی ها می شود. )

8- عدم لزوم نقل و انتقال :

برای این که یک دارایی غیرمشروع که ناشی از یک عمل غیرمشروع اولیه است، صحیح جلوه داده شود لازم نیست که حتماً‌ ازصافی مبادله یا نقل وانتقال استفاده شود، آنچه مهم است سعی درمشروع جلوه دادن دارایی است .

9- عمل مخفی کردن مدنظراست. 

در پولشویی علاوه بر تغییر ماهیت و نقل و انتقال آنچه که مهم است عمل پنهان کردن یا مخفی کردن منشاء اموال ناشی ازجرم است. این اختفای اموال از منشأ، عنوان جداگانه ای دارد، برای مثال شخصی یک میلیون دلار درآمد از فروش مواد مخدر داشته است . آنچه مهم است مخفی کردن پول های ناشی از منشأ غیرقانونی وسعی درمشروع جلوه دادن آنهاست، حال این که او یک مجرم مواد مخدر است نیز، بصورت جداگانه بررسی خواهد شد.

10- جرمی با عنوان جدید است.

 پولشویی مشمول هیچ یک از عناوین سابق نخواهد بود و باید برای مجازات آن یک عنوان جدید درساختار کیفری ایجاد کرد. 

انواع پولشویی

1- پولشویی درونی: شامل پول های کثیف که از فعالیت مجرمانه داخل خاک یک کشور می شود و در همان کشور شسته می شود.

2-  پولشویی بیرونی: شامل پول های کثیف بدست آمده از فعالیت مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و در خارج از کشور تطهیر می شود.

3- پولشویی وارداتی: شامل پول هایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل  یک کشور مورد نظر شسته می شود.

4-  پولشویی صادراتی: شامل پول های کثیف بدست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج نیز شسته می شود.

مراحل پولشویی

مراحل پولشویی

پولشویی شامل 3 مرحله به شرح ذیل است در صورتی که هر 3مرحله اتفاق بیافتد می­توان گفت پولشویی محقق شده است

جايگذاري: اولین مرحله جايگذاري يا تزريق عوايد از فعاليتهاي مجرمانه به شبكه مالي رسمي با هدف تبديل عوايد از حالت نقدي به ابزارها و داراييهاي مالي است. یک از تکنیک های جای گذاری اسمورفینگ است. در اولین مرحله پولشویی همچنین می­توان از تعاونی ساختمان سازی، شرکت های بیمه، باشگاه های خصوصی، کازینو، رستوران ها و .. نیز استفاده کرد.

لايه چيني: تبدیل و جابجایی پول از مکانی به مکان دیگر به منظور تغییر چهره دادن منشا غیر قانونی وجه است یعنی جداسازي عوايد حاصل از جرم از منشا غیر قانونی آن که از طريق ايجاد لايه هاي پيچيده مبتنی بر  معاملات (نقل و انتقال ) با هدف مبهم سازی زنجیره عطف حسابرسي، مجهول گذاشتن هويت طرفهاي اصلي معامله و عدم امکان ردیابی منشا مال صورت مي گيرد. این امر متضمن انجام عملیاتی مانند حواله وجه سپرده شده نزد بانکها و موسسات مالی به بانک و موسسه دیگر، یا تبدیل سپرده نقدی به اسناد پولی دیگر(اوراق بهادار ، سهام و چک های مسافرتی) است. یکی از تکنیک های لایه گذاری اختلاط پول کثیف با پول تمیز است. به این ترتیب که عواید حاصل از جرم با انجام معاملاتی از قبیل صادرات و واردات کالا و توسل به کم نمایی سیاهه صادارتی و گران نمایی سیاهه وارداتی وارد چرخه رسمی اقتصاد  می­ شود.

يكپارچه سازي: فراهم كردن پوشش ظاهري مشروع و توجيه قانوني (قالبی مشروع) براي عوايد حاصل از فعاليتهاي مجرمانه است. چنانچه مرحله لايه چيني با موفقيت انجام شود عوايد شسته شده با استفاده از طرحهاي يكپارچه سازي، به نحوي وارد جريان اصلي اقتصادي مي­شود كه بازگشت به سيستم مالي، وجوه شكل و ظاهري قانوني يافته است.این مرحله ممکن است از روش های متعددی مانند استفاده از شرکت های پوششی اعطای وام یا سپرده گذاری در موسسه های خارجی به عنوان وثیقه تامین برای وام های داخلی، صورت گیرد. 

تعریف پولشویی در قانون ایران

«ماده۲ـ پولشویی عبارت است از:

الف ـ تحصیل، تملک، نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از ارتکاب جرائم با علم به منشأ مجرمانه آن.

ب ـ تبدیل، مبادله یا انتقال عوایدی به منظور پنهان یا کتمان کردن منشأ مجرمانه آن با علم به اینکه به طور مستقیم یا غیرمستقیم از ارتکاب جرم به دست آمده یا کمک به مرتکب جرم منشأ به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نشود.

پ ـ ‎‎‎‎ پنهان یا کتمان کردن منشأ، منبع، محل، نقل و انتقال، جابه جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم تحصیل  شده باشد.

تبصره۱ـ هرگاه ظن نزدیک به علم به عدم صحت معاملات و تحصیل اموال وجود داشته باشد مانند آن که نوعاً و باتوجه به شرایط امکان تحصیل آن میزان دارایی در یک زمان مشخص وجود نداشته باشد مسؤولیت اثبات صحت آنها برعهده متصرف است. منظور از علم در این تبصره و تبصره (۳) همان است که در قانون مجازات اسلامی برای علم قاضی تعریف شده است.

تبصره۲ـ داراشدن اموال موضوع این قانون منوط به ارائه اسناد مثبته می باشد. علاوه بر این چنانچه ارزش اموال مزبور بیش از ده میلیارد (۱۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال برای سال پایه و معادل افزایش یافته آن بر اساس نرخ تورم برای سالهای بعد باشد وجود سابقه از آن در سامانه های مربوطه مطابق قوانین و مقررات لازم است. عدم تقدیم اسناد مثبته که قابل راستی آزمایی باشد به حکم دادگاه مستوجب جزای نقدی به میزان یک چهارم ارزش آن اموال خواهد بود، در این صورت اصل مال موضوع قانون تا زمان رسیدگی قضائی توقیف می شود. چنانچه پس از رسیدگی اثبات شود دارا شدن مشروع بوده از مال رفع توقیف و در غیراین صورت ضبط می شود.

تبصره۳ـ چنانچه ظن نزدیک به علم بر تحصیل مال از طریق نامشروع وجود داشته باشد در حکم مال نامشروع محسوب و مرتکب درصورتی که مشمول مجازات شدیدتری نباشد به حبس درجه شش محکوم می شود. در هر صورت مال مزبور ضبط خواهد شد مگر اینکه تحصیل مشروع آن اثبات شود.»

شرایط تحقق جرم پولشویی

در ادبیات حقوق برای تحقق جرم 3 عنصر نیاز است 1- عنصر قانونی 2- عنصر مادی 2- عنصر معنوی در تعریف فوق عنصرقانونی همان ماده2 قانونی مبارزه با پولشویی است که پولشویی را بعنوان جرم دانسته است. عنصر مادی جرم به فعل مرتکب بر می­گردد که در تعریف فوق عمل تحصیل تملک و نگهداری (در بند 1)، عمل تبدیل ، مبادله و انتقال (در بند 2) و عمل اخفاء پنهان یا کتمان کردن (در بند 3)  به عناصر مادی جرم اشاره می­کند و در آخر هم عنصر معنوی به عبارت " باعلم به اینکه" بر می­گردد که در واقع قصد و نیت و آگاهانه بودن عمل مرتکب جرم مدنظر است. طبق مقررات بین المللی در پولشویی نیزهمانند سایر جرم ها تاکید بر این است که احراز شود شخص آگاهانه و با قصد و نیت به انجام این عمل اقدام نموده است که اثبات این موضوع کار مشکلی است و درخصوص نحوه اثبات آن قانون مبارزه با پولشویی ایران مسکوت مانده است. از اینروست که در پرونده اخیر فساد سه هزار میلیاردی اکثر محکومین با مشورت وکلاء خود از موضوع اظهار بی­اطلاعی می­کردند. به نظر می رسد تاکید مقررات مبارزه با پولشویی مبنی بر ضرورت برگزاری دوره های آموزشی مبارزه با پولشویی برای کلیه کارکنان ذی ربط و درج در سوابق آموزشی آنها به این موضوع بر می­گردد. نکته دیگری که در این سرفصل قابل ذکر است این است که جرم پولشویی جرم ثانویه است و قبل از آن باید جرم دیگر صورت گرفته باشد تا عوایدی که از آن محل به دست می آید در فرایند پولشویی قرار گیرد. از اینروست که این جرم زیاد جدی گرفته نمی شود و در اذهان عموم مردم این جرم ممکن است سبک تر از جرم هایی دیگر مانند دزدی، کلاهبرداری و ... باشد در حالی که آثار مخرب جرم پولشویی به مراتب وسیع تر و و زیانبار تر می باشد که در فصل های بعد به این موضوع اشاره خواهد شد.

 

عناوین دوره آموزشی مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم

 

1. تعریف پولشویی
2. تاریخچه پولشویی
3. مفهوم پول کثیف وانواع پول
4. انواع پولشویی
5. ارکان جرم پولشویی
6. شیوه های انجام پولشویی
7. مشاغل در معرض پولشویی
8. مراحل پولشویی
9. تفاوت پولشویی و تامین مالی تروریسم
10. ضرورت مبارزه با پولشویی
11. آثار و تبعات منفی پولشویی
12. سازمان ها و توافقات بین المللی
13. اقدامات برخی از کشورها در زمینه مبارزه با پولشویی
14. آمار و ارقام پولشویی
15. 10 فرمان مهم مبارزه با پولشویی 

10 فرمان مهم در مبارزه با پولشویی

فرمان اول : تهیه چک لیستهای خود ارزیابی و ارزیابی میزان رعایت مقررات مبارزه با پولشویی در شرکت

بدین مفهوم که شرکت ها باید در زمینه مبارزه با پولشویی چک لیستی از مقررات ابلاغی را تهیه نمایند و خود ارزیابی را انجام دهند و بر اساس آن گزارش تحلیل شکاف تهیه و نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید را بررسی نمایند. در پیوست 1 این کتاب نمونه ای از چک لیست های ارزیابی که مطابق فرمت بین المللی است تهیه و ارائه شده است.

 فرمان دوم: رتبه بندی مشتریان با رویکرد مبتنی بر ریسک  (Risk-Based Approach)

اصل دوم رتبه بندی مشتریان با رویکرد مبتنی بر ریسک است بدین مفهوم که باید کلیه مشتریان از لحاظ ریسک باید عمدتا در سه گروه کم ریسک، ریسک میانه و پرریسک دسته بندی می شوند. 

 ارزیابی ریسک در 4 محور مورد بررسی قرار می گیرد 1- ریسک از نظر مشتری2- ریسک خدمات 3- ریسک محصول 4- ریسک منطقه جغرافیایی

در ریسک مشتری مواردی زیر بررسی می شود

1-  گزارش معاملات مشکوک: آیا شخص قبلاً دارای سوابق گزارش مشکوک بوده و یا جزء لیست اشخاص مظنون است و تخلفات و سوء سابقه دارد.

2-اشخاص صاحب منصب و مقامات دولتی: افرادی سیاسی خارجی و افراد صاحب منصب و مقامات دولتی که دارای اطلاعات می باشند.

3- شغل و حرفه مشتری از حیث اینکه جزء مشاغل غیر مالی هستند. برخی از شغل ها و حرفه هایی که با پول نقد سرو کار دارند پرریسک هستند.

4-ملیت: مشتری از بعد ملیت و اینکه متولد چه کشوری هست مورد بررسی قرار می گیرد چنانچه محل تولد شخص در مناطق غیرهمکار باشد قطعا در رتبه بندی ریسک وی اثر می گذارد.

5-سررسید حساب: در صورتی که مشتری قبلی آن شرکت  بود و سابقه فعالیت و روابط زیادی با آن شرکت داشته باشد قطعا کم ریسک تر است ولیکن مشتریان با سابقه کم ( مثلاً زیر یکسال ) پر ریسک تر می باشند.

در ریسک خدمات موارد زیر بررسی می شود.

فرمان سوم: تهیه سیاست­ها و رویه های مدون و مکتوب

کلیه شرکت ها باید رویه ها و سیاست هایی در خصوص شناسایی مشتریان و همچنین کشف عملیات  و معاملات مشکوک مدون تهیه نمایند و به کارکنان خود ابلاغ نمایند. در پیوست 2 کتاب نموداری از رویه داخلی یکی از شرکتهای کارگزاری در بازار سرمایه ارائه می گردد.  

 

فرمان چهارم: شناسایی  اولیه و کامل مشتریان

}        شناسایی اولیه مشتری (Know Your Customer)

}        شناسایی کامل مشتری ((Customer Due Diligence

فرمان پنجم: گزارش معاملات مشکوک (Suspicious Transactions Reports)

فرمان ششم: ثبت و نگهداری اطلاعات و رویدادها- رد کاغذی (Paper Trail)

فرمان هفتم: ساختار واحد پولشویی و ارتباط

فرمان هشتم: آموزش کارکنان

فرمان نهم: تست حسابرسی و بازرسی مستقل

فرمان دهم: استفاه از راه حل  تکنولوژیکی